Vojska, žandarmerija i plaćeničke kontra-komitske skupine preduzimale su konstantne akcije u cilju ubijanja, hvatanja, zarobljavanja ili prisile na predaju crnogorskih pregalaca za oslobođenje Crne Gore od okova
piše: Mr Novak ADŽIĆ, doktorand istorijskih nauka
O golgoti crnogorskih boraca protiv sistema razbojništva nad Crnom Gorom (1918-1922)
U okupiranoj i nasilno anektiranoj od strane Srbije i njenih trupa, Kraljevini Crnoj Gori, poslije njenog inkorporiranja Kraljevini SHS krajem 1918. godine, od početka 1919. godine nastao je i djelovao naročito jak i dugotrajan ustanički, komitski, gerilski pokret, koji se borio za slobodnu i suverenu Crnu Goru, a protiv bespravnih likvidatora crnogorske države.
Taj pokret bio je razvijen i intenzivan u raznim djelovima, područjima Crne Gore, koja je od kraja 1918. godine bila žrtva brutalne i nasilne aneksije i okupacije, izvršene od strane srpske (srbijanske) vojske i njenih pomoćnih paramilitarnih trupa i bandi, a pod egidom dinastije Karađorđević i vlade Nikole Pašića, a potom i drugih beogradskih vlada i vlastodržaca.
Širom Crne Gore vojska, žandarmerija i plaćeničke kontra-komitske skupine preduzimale su konstantne akcije u cilju ubijanja, hvatanja, zarobljavanja ili prisile na predaju crnogorskih ustanika, komita i pregalaca za oslobođenje Crne Gore od okova, koje joj je nametnuo Beograd i njegov apsolutistički, tiranski, represivni sistem vladavine.
Beogradski režim i njihova štampa širila je kontinuiranu i orkestriranu propagandu, kojom je javno stigmatizirala i satanizovala crnogorske ustanike i gerilce kao “ubice”, “zlikovce” i “razbojnike”, iako je činjenica da su oni bili patrioti Crne Gore koji su se borili za slobodu svoje zemlje i naroda, a protiv onih trupa i snaga velikosrpskog sistema moći i uprave, koji je tlačio, ugnjetavao i okupirao njihovu državu Crnu Goru.
Komitski četovođa oficir Radojica Nikčević
Režim KSHS pod srpskom (srbijanskom) dominacijom i njihove militarne snage su progonile crnogorske ustanike, patriote, komite. Vladajući aparat ih je ubijao, hvatao, hapsio, mučio, ucjenjivao, zatvarao, primoravao na predaju, proglašujući ih “odmetnicima”, “razbojnicima”, “zločincima”, “ubicama”, “pljačkašima”, zaboravljajući svjesno činjenicu da su crnogorski slobodari, ustanici i komiti koristili sva sredstva samoodbrane, odnosno, legitimna sredstva koja su dozvoljena u slučaju napada neprava na pravo.
Među istaknutim crnogorskim slobodarima i vitezovima koji su od 1919. godine do prvih mjeseci 1922, vojevali ZA PRAVO, ČAST I SLOBODU CRNE GORE bio je i Vidoje Šćepanović (prema drugim izvorima Vidak Šćepanović), gerilac, ustanik iz kolašinskog kraja. Okupacione snage režima KSHS i drugi predstavnici vlasti su ga stalno progonile, a on je, sa svojim saborcima, prkosno vodio ustaničku oslobodilačku borbu kroz crnogorske klance, gudure i šume.
Progonitelji, okupatori i osvajači Crne Gore, koji su terorisali crnogorski narod, od kraja 1918. godine i stalno nakon toga u vrijeme trajanje monarhističke države, crnogorskog rodoljuba Vidoja Šćepanovića su, poput drugih saboraca, oglasile i ucijenile kao odmetnika i optuživale su ga, lažno, da je navodno bio „pljačkaš“ i „nasilnik“, „zločinac“, samo zato što je vodio legitimnu borbu za postojanje Crne Gore i za povraćaj njene otete slobode i što se oružanom rukom borilo za vaspostavu svoje domovine.
Ustanički komandant Đorđije Vukov Kustudić
Nakon nekoliko godina gerilske borbe, bio je silom prilika prinuđen da se preda policijskim organima vlasti KSHS u Kolašinu 5. februara 1922. godine, nakon čega je utamničen. Režim je ovog crnogorskog suverenistu i gerilskog borca demonizovao i službeno proglasio „hajdukom“.
Beogradski list „Politika“, šireći klevetničku propagandu, sa tendencijom da se ocrne po svaku cijenu crnogorski rodoljubi, piše 7. februara 1922. godine, u članku pod naslovom „Hajduk Šćepanović“, o njegovoj predaji organima gonjenja sljedeće:
„Vidoje Šćepanović, oglašeni i ucenjeni hajduk, koji je kao član razbojničke družine braće Krivokapića, izvršio oko deset ubistava i toliko isto razbojništava [1], predao se prekjuče policiji u Kolašinu. Predajući se, on je izjavio u policiji, da to čini zato što su njegovi drugovi braća Krivokapići pali vlastima u ruke, a bez njih, veli, nema ni jednom hajduku u Crnoj Gori života“ [2].
Beogradska „Politika“, nekoliko dana kasnije, 10. februara 1922. objavljuje vijest da je potjerno odjeljenje žandarmerije KSHS u oružanom sukobu u Rovcima 8. februara 1922. uspjela da ubije crnogorskog ustanika i komitu Miraša Bulatovića iz Rovaca.
Naslovnica knjige na italijanskome jeziku iz 1920: Nekoliko stranica iz krvavoga albuma Karađorđevića
List ovog crnogorskog rodoljuba kvalifikuje kao odmetnika i o pogibiji Bulatovića izvještava u članku, pod naslovom „Još jedan manje“, sljedeće:
„Kolašin-Žandarmerijska potera iz Kolašina, naišla je pretprošle noći u blizini sela Rovaca [3] na odmetnika Miraša Bulatovića i u puškaranju koje se odmah otvorilo ubila ga“.[4]
Crnogorski ustanički i komitski pokret dejstvovao je širom Crne Gore. Bio je jak i u vasojevićkom kraju. Režim i njegovi mediji su konstantno klevetali crnogorske rodoljube i optuživli su ih da su “ubice”, “pljačkaši” itd.Recimo, list “Crna Gora“, partijsko glasilo radikala Nikole Pašića u Crnoj Gori, piše u članku naslovljenom „Predaja hajduka Ljubića“ od 3. marta 1922. godine sljedeće:
„Ministrarstvo unutrašnjih djela dobilo je telegrafski izvještaj iz Andrijevice da se tamošnjim vlastima predao oglašeni i ucijenjeni hajduk Aleksa Ljubić iz Šekulara okruga andrijevačkog koji odgovara za više ubistava i pljačke“ [5].
Jula 1922. godine velikom županu Zetske oblasti KSHS Milovanu Džakoviću predali su se crnogorski rodoljubi i ustanici: Marko Ćetković, Vasilije Mićković iz sreza nikšićkog i Gavro Ašanin iz Uskoka, sreza šavničkog. Načelniku čevskog sreza KSHS tada se predao i ustanik, komita od režima proglašeni odmetnik Đorđije Savov Drašković.
Potom su se, silom prilika, predali vlastima 17. jula 1922. godine komiti (“odmetnici”): Maksim S. Drašković, iz Dida, opštine Bjeličke, sreza Čevskog, Đuro F. Krivokapić i Krsto (Kićun) F. Krivokapić, oba iz Zaljuti, opštine Cucke, sreza Čevskog.
Načelstvu Okruga cetinjskog KSHS predao se 18. jula 1922, Blažo Popović iz Cuca, koji je komitovao u šumi prije toga neprestano dvije godine. Načelniku sreza nikšićkog 16. jula 1922. predao se ustanik i gerilac, od režima oglašeni odmetnik Filip Perković. Ovi “odmetnici” koji su se predali jula 1922. godine pušteni su potom na slobodu primjenom ukaza kralja Aleksandra Karađorđevića o pomilovanju od 8. juna 1922. godine [6].
Neki od njih su i nakon amnestije ponovo pošli u komite i nastavili onamo đe su za kratko stali-opet su otišli u šumu radi oružane ustaničke akcije.
Crnogorski ustanik, rodoljub, koga su okupacione vlasti oglasile za odmetnika i hajduka, Miljan Miličković iz Pipera ubijen je od strane dvojice rezervnih potporučnika srbijanske vojske (alijans vojske KSHS), pripadnika potjernog odjeljenju Piperima u noći 1. avgusta 1922 [7].
Čuveni crnogorski ustanik, patriota i komita Vuko Stojović iz Bjelopavlića ubijen je 25 avgusta 1922. godine. Postoje različite verzije o njegovom ubistvu. Jedna govori da je ubijen na prevaru na spavanju, od strane ubačenog agenta režima u redove komita, koji se predstavljao da je “komita”.
O ubistvu Vuka Stojovića beogradska „Politika“ piše:
„Podgorica, 25. avgusta. Noćas je poginuo u okrugu nikšićkom zloglasni hajduk i vođa razbojničke bande u Crnoj Gori Vuko Stojanović (U pitanju je greška. Nije u pitanju Vuko Stojanović, već se radi o Vuku Stojoviću-prim. N.A), rodom iz sreza danilovgradskog. Hajduk Stojanović (treba Stojović-nap. N.A.) koji je sa svojom družinom izvršio nekoliko drskih razbojništava na najživljim drumovima u Crnoj Gori, ubijen je u jednom sukobu sa žandarmima i seljacima okruga nikšićkog. On je bio ucenjen sa deset hiljada dinara“ [8].
Naravno, patriota Vuko Stojović nije bio “drzak razbojnik”, niti “vođa razbojničke bande”, kako je satanizovan, već hrabri crnogorski ratnik koji je vodio oslobodilačku borbu protiv okupatora i anektora Crne Gore i njenog naroda.
List Pašićeve Narodne radikalne stranke, odnosno, njenog Okružnog odbora za Crnu Goru pod nazivom „Crna Gora“, objavljuje 31. oktobra 1922. godine u kratkom tekstu pod naslovom „Uhvaćen razbojnik“ ovu vijest:
„Javljaju iz Kolašina, da je tam. omladinska organizacija uhvatila odbjeglog razbojnika Mitra Mitrića i predala ga sreskom načelstvu u Morači“ [9]. Opet su režim i njegova štampa, i u ovom slučaju, koristile uvredljiv i lažan diskurs da je komita Mitar Mitrić bio “razbojnik”, a to on nije bio.
Režim Kraljevine SHS stalno je ucjenjivao i povećavao nagrade za ucijenjene glave crnogorskih slobodara, rodoljuba, ustanika i komita, koji su se s oružjem borili protiv velikosrpske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore i porobljavanja crnogorskog naroda.
Vlast KSHS je crnogorske borce ZA PRAVO, ČAST I SLOBODU CRNE GORE, kao i štampa pod njenom kontrolom i uticajem, konstantno i hajkački kvalifikovala kao “crnogorske razbojnike”, iznoseći i pronoseći brojne neistine o njima.
U tom smilu, beogradska “Politika” 30. septembra 1922. godine objavljuje sljedeću vijest:
“Ministarstvo Unutrašnjih Dela povisilo je sume kojima su ucenjeni crnogorski razbojnici [10]: Drago Prelević, Mujo Bašović, Milosav Nikčević, Ilija Lakićević, Đorđe Kustudić i Radojica Nikčević na 20 hiljada dinara. Svaki od ovih opasnih pljačkaša [11] odgovara ponaosob za više ubistava i drugih razbojništava”.[12]
Takođe, komplemantarno ranije rečenome, istorijska je činjenica da navedeni crnogorski rodoljubi i komitske vođe nijesu bili ono što im je pripisivao režim i njegovi propagandni telali. U to vrijeme se za ustaničkog četovođu Radojicu M. Nikčevića, komandira crnogorske vojske, širom Crne Gore od strane pripadnika i podržavaoca oslobodilačke crnogorske gerile pjevala pjesma: “Visoka je Pandurica, još je veći Radojica”.
[1] List ne navodi dokaze o tome, a pozanto je da nema krivice bez dokaza, niti osude bez pravosnažne sudske presude.
[2] “Politika”, Beograd, broj 4954, od 7. februara 1922, Članak „Hajduk Šćepanović“, str. 3.
[3] Rovci su pleme, a ne selo.
[4] “Politika”, Beograd, broj 4957, od 10. februara 1922. Članak „Još jedan manje“, str. 3.
[5] „Crna Gora“, radikalski list, Cetinje, br. 15, od 3. marta 1922, str. 3.
[6] Vidi o tome: „Narodna riječ“, Cetinje, broj 52, 19. jul 1922. str. 3, vijest „Predali se odmetnici“
[7] Vidi o tome: „Politika“, 4. avgust 1922, broj 5128, str. 4, članak „Ubijen odmetnik“ (izveštaj „Politici, Podgorica, 2 avgusta).
[8] „Politika“, broj 5151, 27. avgust 1922, str. 3 članak „Pogibija jednog hajduka“.
[9] „Crna Gora“, Cetinje, od 31. oktobra 1922, br. 75, str. 4.
[10] Oni nijesu bili razbojnici, nego rodoljubi i borbi protiv razbojničkog okupacionog sistema i režima nametnutog Crnoj Gori.
[11] Kleveta je da su oni bili pljačkaši.
[12] „Politika“, Beograd, broj 5185, od 30. septembra 1922, str. 5. Članak „Crnogorski razbojnici“.
