Kad se političke vode izbistre a populistički vjetrovi rasprše u nerealnim obećanjima, liderskim sujetama, neutaživim apetitima i međusobicama, nanovo ćemo se vratiti ključnom aksiomu crnogorskoga državnoga iskustva koji kaže da se politika u Crnoj Gori može voditi ili s Cetinja ili s Dedinja
Piše: Aleksandar Radoman
Kakve je to značajne korake Crna Gora napravila u približavanju Evropskoj uniji otkako evo gotovo tri godine odlazeći premijer rukovodi Crnom Gorom neka nam pokaže statistika.
U posljednje tri godine Crna Gora je od „lidera u EU integracijama“ i „prve naredne članice EU“ postala „rak rana“ i neko koga Moldavija i ratom razorena Ukrajina mogu prestići u trci za članstvo. Prije tri godine imali smo otvorena sva poglavlja i privremeno zatvorena tri. U međuvremenu ni jedno jedino poglavlje nije zatvoreno, s integracijama mrdnuli s mjesta nijesmo, ali jesmo nazadovali donošenjem brojnih zakona neusklađenih s preporukama Venecijanske komisije. Izvještaj Evropske komisije za Crnu Goru za 2022. najgori je u istoriji.
Takav je i nedavno objavljeni izvještaj Freedom housa, đe je konstatovano jasno nazadovanje. Koliko je Dritanovim vladama bilo stalo do EU integracija govori to što je prva od njih u potpunosti blokirala pregovore, a u drugoj od njih ministrica evropskih poslova podnijela je ostavku na tu funkciju nakon nešto više od pola godine.
Kuda je Crnu Goru vodio Dritanov trajekt neka pokažu i ovi podaci:
1. Od 7.000 novoosnovanih privrednih društava tokom 2022. godine vlasnici čak njih 4000 su Rusi;
2. U ruskim je rukama i „najveća privredna investicija“ u Crnoj Gori u potonje vrijeme – fabrika votke Beluga u Nikšiću;
3. U prva tri mjeseca 2023. godine boravak do 90 dana u Crnoj Gori prijavilo je preko 64.000 državljana Rusije, što čini više od 10% populacije, a, usto, odobreni privremeni, produženi ili stalni boravak u Crnoj Gori ima više od 21.000 Rusa;
4. Dritanova je Vlada u periodu od 31. avgusta do 8. novembra 2022. godine dodijelila 110 državljanstava osobama porijeklom iz Rusije. Mlađani akademci iz Južne Karoline bi na osnovu svega navedenog mogli zaključiti da Dritanov put u Evropu vodi preko Transsibirske željeznice.
Samo beskompromisni otpor pokušajima državne i društvene rekonfiguracije građanske Crne Gore može biti garant njezina opstanka
No, za koju neđelju svjedočićemo istorijskom trenutku odvajanja Dritana od premijerske fotelje, pa se postavlja pitanje kako ćemo podnijeti taj dramatični trenutak gubitka vlasti najgoreg, najbizarnijeg i najbezočnijeg premijera u istoriji Crne Gore. Usljed njegove pogubne politike koja je umjesto partnerstva s Briselom birala sluganjstvo beogradskome autokrati – ali isto tako i nesposobnosti opozicije da se prilagodi okolnostima nakon izbora 2020. godine – stvoreni su uslovi da se crnogorske političke vode zamute i da jasna podjela na prozapadnu i antizapadnu političku platformu – koju potvrđuju sva relevantna istraživanja javnoga mnjenja – nije više tako vidljiva.
U tome preslaganju političke scene profitirali su desni populisti iz Pokreta Evropa sad, kao nova lica koja su prigrabila od obje platforme najsnažnije argumente. Od svojih desničarskih očeva iz DF-a PES-ovci su preuzeli narativ o tridesetogodišnjoj diktaturi DPS-a, iako prije ljeta 2020. godine nikoga od perjanica iz prvih redova PES-a nijesmo ni čuli ni viđeli da dignu glas protiv te diktature. Naprotiv, mnogi od njih uživali su privilegije ondašnje „diktatorske“ vlasti.
Od DPS-a, kao najsnažnije prozapadne partije u Crnoj Gori, PES-ovci su preuzeli retoriku o EU integracijama, građanskom društvu i sl. Po javne finansije pogubnim projektom prelivanja iz šupljeg u prazno i uništenja zdravstvenoga fonda – po kojem su i nazvali svoju partiju – a koji je mnogima u Crnoj Gori darivao iluziju povećanja plata, PES-ovci su došli u poziciju da postanu novi DPS. Umjesto džakova brašna, jednokratnih uplata i obećanja pred izbore, PES-ovci su upotrijebili prodorniju taktiku – svima su podigli plate i tako o trošku prezadužene državne kase izgradili imidž trenutno snažniji i od konvencionalne partijske infrastrukture.
U novim političkim okolnostima crnogorsko društvo naći će se pred novim izazovom. Biće potrebno postaviti jasne prioritete
Kad nakon nikad izvjesnijih izbora za dvije neđelje PES ozvaniči svoju poziciju novoga DPS-a, a Milojko Spajić postane novi crnogorski premijer, Crna Gora će poslije tri godine eksperimentalnih vlada, sva je prilika, dobiti stabilnu političku vladu. Činiće je, kako izgleda, dominantno predstavnici antizapadnoga političkog pola, okupljeni oko PES-a i Demokrata, kamuflirani pričom o prioritetima EU integracija. Biće to kraj priča o bauku tridesetogodišnje „strahovlade“ DPS-a, ali isto tako i kulta „tridesetoavgustovske većine“.
U tim novim političkim okolnostima crnogorsko društvo naći će se pred novim izazovom. Biće, naime, potrebno postaviti jasne društvene prioritete i koncipirati efikasne metode borbe. Svaki potez buduće crnogorske vlade koji izađe izvan okvira direktnog rada na EU integracijama – a osobito pokušaji promjene ili donošenjanovoga ustava, promjene Zakona o državljanstvu i sl. – moraju naići na brzu i snažnu reakciju prozapadnih političkih struktura (postojećih i nekih novih), civilnoga sektora, građanskih aktivista, nezavisnih medija… To je crvena linija koja se ni jednoga jedinoga trenutka ne smije prijeći.
Samo beskompromisni otpor pokušajima državne i društvene rekonfiguracije građanske, multikulturne i sekularne Crne Gore može biti garant njezina opstanka. Za takav otpor biće potrebno reanimirati građanski bunt koji je tokom 2021. godine spriječio potpuno civilizacijsko potonuće i osujetiti politiku sitnog partijskog kalkulantstva.
A kad se političke vode izbistre a populistički vjetrovi rasprše u nerealnim obećanjima, liderskim sujetama, neutaživim apetitima i međusobicama, nanovo ćemo se vratiti ključnom aksiomu crnogorskoga državnoga iskustva koji kaže da se politika u Crnoj Gori može voditi ili s Cetinja ili s Dedinja, a da Crna Gora može biti ili antifašistička ili klerofašistička, ili demokratija ili kolonijalna autokratija, ili na Zapadu ili na Istoku.
