autor: Aleksandar Radoman
Nije problem što dijelimo isti vazduh i prostor, niti što pop Gojko svoje šibicarske opśene proglašava činjenicama, na to ima pravo. Sporno je što nam uvaljuje rog za svijeću jer dok neki ovu kuću zaista grade, pop Gojko i njegov argatluk razgrađuju je danomice i iz petnih žila
Novo ukazanje pop zvijezde Klerikalne kontrarevolucije Gojka Perovića na stranicama propagandne platforme Vijesti – ovaploćeno tekstom „Kad je nastalo svetosavlje“ – udžbenički je primjer metodologije šibicarskoga blefiranja, koja je prepoznatljivo obilježje „pjevanja i mišljenja“ ovoga autora.
Krenimo redom. Polemiku s koleginicom kolumnistkinjom propagandne platforme Vijesti pop Gojko započinje malo podilazeći koleginici, a više koreći „glave pune mržnje, a prazne od znanja“ koji šire „neistine o vjeri“ i ne zaslužuju odgovor. Tako nam pop Gojko u startu saopštava da na teme o vjeri ima imprimatur, a da su oni koji ne dijele njegovo mišljenje – glupi i obuzeti mržnjom. Baš nalik Gojkovu koalicionom partneru Dritanu, koji ne propušta priliku da građane kojima se ne dopadaju njegove egzibicije kriminalizuje i prišije im manjak pameti.
U ostatku teksta, međutim, pop se Gojko i ne bavi vjerom, nego rehabilitacijom naci-fašiste Nikolaja Velimirovića, izmišljanjem „svetosavlja“ prije nego je kao ideologija zasnovano 30-ih godina XX vijeka, brkanjem baba i žaba i zloupotrebom „pradjedova“ te, na kraju, pravdanjem protivzakonite preknjižbe imovine na Beogradsku patrijaršiju. Ni v od vjere koju pop Gojko na početku teksta brani od glupih i mržnjom obuzetih.
Nastojeći da negira tezu da je jedan od utemeljivača svetosavlja Nikolaj Velimirović beśedom održanom na Kolarcu 1935. godine „Nacionalizam Svetog Save“ – u kojoj dotični hvali Hitlera poredeći ga sa Svetim Savom – pop Gojko citira podatke o proslavi Savindana u Podgorici objavljene u Glasu Crnogorca 1902. godine.
Foto: screenshot
Opis proslave Savindana u Knjaževini Crnoj Gori – koji nijesu nikakva nepoznanica već posljedica prosvjetne i kulturne politike potonjih Petrovića – pop Perović prikazuje kao postojanje „svetosavlja“ tri decenije prije Nikolajevićeve beśede pri čemu demonstrira klasičnu manipulativnu strategiju brkajući crkveno-prosvjetni ceremonijal posvećen Svetom Savi, prisutan u Crnoj Gori od 50-ih godina XIX vijeka, s ideologijom svetosavlja, kao srpske verzije naci-fašizma, koja, osim imena, sa Svetim Savom zapravo i nema nikakve veze.
To je u izvrsnome eseju „Svetosavlje bez Svetog Save (Nikolaj Velimirović i nacizam)“ precizno definisao jedan od najznačajnijih savremenih srpskih istoričara Milivoj Bešlin:
„Svetosavlje je ideologija koja nema nikakve posredne ili neposredne veze sa Svetim Savom, osim što je zloupotrebila ime ove istorijske ličnosti. Svetosavski nacionalizam je ultradesničarska politička ideologija koja spaja dva elementa – srpski nacionalizam i pravoslavni klerikalizam u 20. veku. Nastala je u krilu Bogomoljačkog pokreta kontroverznog vladike Nikolaja Velimirovića i intelektualaca okupljenih oko fašističkog pokreta Zbor 1930-ih godina. Kada je reč o sadržaju: od Svetog Save je uzeto ime, ostalo je proizvod duhovnih strujanja na ekstremnoj desnici u Evropi 30-ih godina 20. veka.“
Osim što je manirom provincijskog opśenara pobrkao babe i žabe uvaljujući ih čitaocima kao jedno te isto, pop Gojko je iskoristio i priliku da rehabilituje Velimirovićev naci-fašizam, oprezno se ograđujući, nanovo uz perfidnu manipulaciju, od beśede u kojoj Nikolaj veliča Hitlera te hvaleći „impozantnu biblioteku“ značajnih Velimirovićevih ostvarenja.
Rehabilitujući Velimirovića, pop Gojko se poziva na izjavu pape Pija XI iz 1927. godine u kojoj Musolinija naziva „čovjekom proviđenja koji nas je spojio“, dvije godine stariju Čerčilovu izjavu o Italiji kao „zemlji koja odaje utisak discipline, reda, dobre, volje i nasmijanih lica“ i tekst Njujork Tajmsa o Musoliniju kao „Garibaldiju u crnoj košulji“.
Jako štetno i „ređinu Elenu“, preko njezina muža, stavlja u isti kontekst. Međutim, Čerčilovu fascinaciju talijanskom disciplinom i redom ili to što su papa Pio IX i Njujork Tajms u Musoliniju viđeli nekog ko je ujedinio Italiju od Velimirovićeve fascinacije Hitlerom razlikuje to što ovi prvi ostaju na ravni oduševljenja pojedinim rezultatima Musolinijeve politike, a Velimirović veliča Hitlerovu ideologiju! Možda je pop Gojko pod značajnim djelima Nikolaja Velimirovića mislio i na knjigu Reč srpskom narodukroz tamnički prozor, nastalu dok je boravio u zloglasnome nacističkom logoru Dahau kao „počasni zarobljenik“ – uz poseban smještaj namijenjen privilegovanima i hranu kakva je služena njemačkim oficirima.
U trenutku kad se svijet suočavao s najvećom tragedijom u svojoj povijesti, a nacisti sprovodili pred njegovim očima genocidnu akciju pod imenom „Konačno rješenje“, Velimirović je kontemplirao o velikoj jevrejskoj uroti kao izvoru svega zla u svijetu, bilježeći i ove riječi:
„Sva moderna gesla evropska sastavili su Židi koji su Hrista raspeli: i demokratiju, i štrajkove, i socijalizam, i ateizam, i versku toleranciju, i pacifizam, i sveopštu revoluciju, i kapitalizam, i komunizam. Sve su to izumi Židova, odnosno oca njihovog, đavola.“
Nakon što je naci-fašistu Velimirovića, kojeg – u skladu s politikom njegove Beogradske patrijaršije – naziva i svecem, pokušao rehabilitovati, pop Gojko je nastavio s preslaganjem kuglice nudeći čitaocima redovno onu praznu kutiju šibica.
Crkveno-prosvjetne proslave Savindana iz vremena potonjih Petrovića, u nedostatku dokumenata starijih od 50-ih godina XIX vijeka, Perović potom – valjda prizivajući duhove „pradjedova“ na koje se uporno poziva – proširuje duboko u prošlost postavljajući pitanje jesu li naši preci koji su po popu Gojku proslavu Svetoga Save „nasljeđivali od predaka“ „bili ljudi bez identiteta“ kojima su „crnogorski knjaz, Vlada, učitelji i sveštenici mogli podmetnuti da slave nešto tuđe kao svoje“ ili su „bili pravi svetosavci, koji su taj dan slavili od srca i pune duše, pa ga zato i mi danas slavimo“.
Na svoje manipulativno pitanje pop Gojko iz topa odgovara – „Ja sam za ovo drugo“. Niko i ne sumnja da je pop Gojko za ovo drugo jer njegova se argumentacija i ne zasniva na dokumentima, već na metodi „snila baba što joj milo bilo“. Pop Gojko, zapravo, priznaje da o kultu Svetoga Save prije 50-ih godina XIX vijeka u Crnoj Gori nema nikakvih dokaza, pa nam servira primordijalističku laž da je tradicija utemeljena prije manje od dva vijeka stara stotinama godina.Za popa Gojka Crna Gora je srpska država i sve su tradicije u njoj srpske, pa dakle i svetosavske, što je drugom prilikom poredeći Crnogorce s Kipranima ovako obrazložio:
„Neko se identifikuje prema državi u kojoj živi, a neko se identifikuje prema rodu iz koga dolazi. (…) Trenutno među 600000 građana Crne Gore imate dva rođena brata od kojih se jedan identifikuje prema državi u kojoj živi, prema svom pasošu, đe mu piše tamo državljanstvo crnogorsko i to je njegova nacija, i to je potpuno legitimno, ali imate drugoga brata koji kaže – u redu, imam crnogorski pasoš, ali imam istoriju Crne Gore, koja je sva srpska.“
O starini pojedinih tradicija i ceremonija u Velikoj Britaniji (a valjda britanski prađedovi nijesu manje vrijedni od katunskih) jedan od najvažnijih istoričara današnjice Erik Hobsbom u knjizi Izmišljanje tradicije veli:
„Ništa ne izgleda tako staro, niti povezano sa prošlošću koja se više i ne pamti, kao pompa koja okružuje britansku monarhiju u javnim ceremonijama. Ipak, (…) ona je, u svojoj modernoj formi, proizvod kasnog devetnaestog i dvadesetog vijeka. ‘Tradicije’ koje izgledaju ili za koje se tvrdi da su stare, često su sasvim skorašnje po porijeklu i, ponekad, izmišljene.“
Kako izgleda postupak „izmišljanja tradicije“ u organizaciji Beogradske patrijaršije, uostalom, imali smo se prilike uvjeriti i u naše doba, otkako je 2003. godine, kako se tada najavljivalo, „obnovljen običaj ubacivanja i vađenja krsta iz Morače na Bogojavljanje“. Reklamirano kao „obnova običaja“ plivanje za krstom na Bogojavljenje zapravo je klasični primjer „izmišljanja tradicije“ jer u bogatoj etnološkoj literaturi o Crnoj Gori, uglavnom nastaloj na osnovu etnografskih istraživanja pod patronatom Srpske kraljevske akademije početkom XX vijeka, a ni u drugim i starijim putopisnim i etnografskim zapisima, nema niđe nikakva pomena ove „tradicije“ u Crnoj Gori.
Ti naši prađedovi koji nijesu plivali za krstom, a čije su imaginarne tradicije ključni argument popa Gojka, po uzusima Beogradske patrijaršije danas definitivno ne bi bili dovoljno pravoslavni no bi ih pop Gojko smjestio u kategoriju glupih i zadojenih mržnjom prema vjeri. Umjesto da – što bi mu nalagalo zvanje koje nosi – svjedoči istinu i osvijetli sociokulturne prilike nastanka stvarnoga kulta Svetoga Save u Crnoj Gori od sredine XIX vijeka, pop Gojko tumara po katunskim selima, preturajući po crkvama i ikonostasima – mahom iz epohe knjaza Nikole – ne bi li potkrijepio svoju tezu o starini Savina kulta nekim dodatnim argumentom koji će osnažiti njegovu gatku o „pradjedovima“ što osam vjekova starocrnogorskim kršom prenose tradiciju o prvome srpskom svetitelju.
Da je hladnije glave prebrojao crkve posvećene Svetoj Petki ili zapazio da cijelo jedno crnogorsko pleme slavi tu svetiteljku kao svoju krsnu slavu, pop Gojko bi u samjeravanju sa kultom Svetoga Save, došao do zaključka da je Crna Gora zapravo svetopetkijanska, a ne svetosavska!? Ostavljamo popa Gojka da i dalje traga za „izmišljenom tradicijom“ devetnaestoga vijeka u kojem su i drevne tradicije o srednjovjekovnome zaštitniku Budve, Svetome Sabi Osvećenom, pripisivane Svetome Savi srpskom, stara predanja mijenjala prvobitne protagoniste pa je Cara Dukljana ili neke druge svece potiskivao Sveti Sava, a Svetoga Martina Tûrskog kao krsne slave pojedinih bratstava – Sveti Stefan Dečanski.
To je, naravno, zanimljiv sociokulturni fenomen koji zahtijeva prilježno istraživanje i analizu, a ne propagandnu zloupotrebu za kojom poseže pop Gojko i njegova bratija. O fenomenu širenja kulta Svetoga Save ključno je zapažanje donio Pavle Apolonovič Rovinski u svojoj Etnografiji Crne Gore đe veli da Sv. Savu „u zadnje vrijeme sa posebnom svečanošću proslavljaju škole, a preko njih slavljenje sve više i više ulazi u narod“. Jedan drugi marljivi istraživač crnogorske starine, Andrija Jovićević, u svojoj monografiji o Riječkoj nahiji, potvrđuje da je Ivan Crnojević jedina ličnost iz starije istorije zapamćena u narodnoj tradiciji; „…i mi vjerujemo, da je 16. vijek naselio Crnu Goru, pa i ovu nahiju, koja je svagda bila nerazdvojna cjelina sa starom i najstarijom Crnom Gorom; a što predanje kaže, da se to doseljavanje izvršilo samo za Ivanova doba, vrlo je pojimljivo, jer svaki želi, da svoje pretke dovede u vezu sa istorijskim imenom Ivana Crnojevića, čije jedino ime iz davne naše prošlosti i pamti narodno predanje“.
I Rovinski i Jovićević u svojim knjigama donose izvjesna „predanja“ o Svetome Savi, no nakon ovih konstatacija očito je da je riječ o pričama koje se – pod uticajem formiranja crkveno-prosvjetnoga ceremonijala vezanog za Svetoga Savu od 1856. godine na Cetinju, i nešto ranije na Primorju – oblikuju u njihovo vrijeme.
U ostatku teksta pop Gojko s terena konfabulacije prelazi na dokumentaciju i daje značajan doprinos otkrivanju najveće koruptivno-kriminalne afere u crnogorskoj istoriji, dokazujući da protivzakoniti prijepis imovine na Beogradsku patrijaršiju nije počeo s Đukanovićem, već još od 1987. godine. Hvala mu na tome.
Na kraju prenemažući se i dalje kao kurjak u jagnjećoj koži i glumeći žrtvu, pop Gojko svoje tovare poluistina, domišljanja i fabrikacija prikazuje kao činjenice za koje, kako veli, može razumjeti i shvatiti da ih neko ignoriše, ali „nema prostora i ni ljudskoga načina da ih krivotvori i da ignoriše nas koji ih volimo. Jer dijelimo isti vazduh, isti prostor. Jer zajedno gradimo istu zajedničku kuću.“
I nije problem što dijelimo isti vazduh i prostor, niti što pop Gojko svoje šibicarske opśene proglašava činjenicama, na to ima pravo. Sporno je što nam čak i u potonjoj rečenici uvaljuje rog za svijeću jer dok neki ovu kuću zaista grade, pop Gojko i njegov argatluk razgrađuju je danomice i iz petnih žila.
Analitika
