Barokna lakoća postojanja: Gospa od Škrpjela sa životnim djelom Tripa Kokolje

Misli se da je na ovim slikama Kokolja radio najmanje deset godina. Slikarska dekoracija crkve Gospe od Škrpjela predstavlja najveću likovnu kreaciju u Boki i najveće djelo domaćeg umjetnika na našem primorju uopštepiše: Ivan Kern

Pred Perastom se nalaze dva mala ostrva. Jedno je prirodno sa ostacima benediktinskog manastira iz 12. vijeka i Crkvom Sv. Đorđa / Sv. Jurja, po kome je ostrvo i dobilo ime. Drugo ostrvo je vještačko. Stvoreno je nasipanjem kamenja i potapanjem starih i zaplijenjenih brodova natovarenih kamenjem oko podmorske hridi. Tako je nastala Gospa od Škrpjela, slikovito ostrvce sa istoimenom crkvom na njemu.

Objašnjenje za ovakav postupak tradicija vidi u čudotvornoj ikoni Bogorodice sa Hristom, koja se danas nalazi na glavnom oltaru crkve, koju su peraški ribari navodno našli na toj hridi. 

Foto: PA

Zbog tradicije kao i zbog trajnog očuvanja ove ljudskim rukama napravljene tvorevine, i sada se svake godine 22. jula u vidu procesionog obreda donosi kamenje i baca oko ostrva. Današnja crkva podignuta je 1630. godine na mjestu male ostrvske crkve iz druge polovine 15. vijeka. Tokom vremena doživjela je brojne dogradnje. 

Takođe je tokom vremena postala i svetilište bokeljskih pomoraca. Osmostrano kube je iz 1722. Okrugli zvonik, koji se završava lijepom galerijom na stubovima, jedinstveni je primjerak u našim krajevima. Popravila se i dogradila čuvareva kuća, uz crkvu sa kamenom terasom čime je zaokružena čitava barokna cjelina Gospe od Škrpjela.

Unutrašnjost crkve je ukrašena sa 68 slika na platnu u bogato pozlaćenim okvirima raznog oblika, koje pokrivaju dobar dio zidova i plafona. Ove slike predstavljaju životno djelo Tripa Kokolje, jednog od najvećih majstora baroka sa naših prostora. Mecena ovog velikog Kokoljinog slikarskog opusa bio je nadbiskup Andrija Zmajević, čiji je lik Kokolja prikazao na dvije od ovih slika. 

Izgleda da je umjetnik i samoga sebe portretisao na slici sv. Ivana. Najljepše su slike u prvom redu proroka Jeremije, zaručnice iz „Pjesme nad pjesmama“, Davida i Mojsija, a u drugom redu: slika silaska duha svetoga nad apostole i prikazanja bogorodičina u jerusalimskom hramu. 

Od najveće umjetničke vrijednosti su slike na tavanici. Među njima se posebno ističu velike kompozicije: Krunisanje Marijino, nad ulazom u prezbiterij; Marijina smrt na južnom zidu i Uznesenje Bogorodice u centralnom polju tavanice. Oko te kompozicije postavljeno je četrdesetak slika raznih oblika između koijmaje pozlaćeno tordirano zlatno uže, simbol pomorstva.

Foto: PA

Misli se da je na ovim slikama Kokolja radio najmanje deset godina. Za modele uzimao je ženske, dječje i muške likove iz onovremenog peraškog života. Slikarska dekoracija crkve Gospe od Škrpjela predstavlja najveću likovnu kreaciju u Boki i najveće djelo domaćeg umjetnika na našem primorju uopšte.

U istoj crkvi ima slika i kipova i drugih majstora (glavni mermerni oltar je rad đenovežanskog kipara Antonia Kapelana, ikona kotorskog slikara Lovra Marinova Dobričevića, dva mermerna kipa mletačkog vajara Franćeska Gaja, kao i rad nepoznatog slikara Tijepolove škole).

Čitavu lađu crkve krasi pojas od oko 2.500 srebrnih pločica, uglavnom zavjeta pomoraca. Na njima su prikazani razni tipovi jedrenjaka, najčešće u olujama i u borbi s gusarima. Na nekima se nalaze natpisi sa imenima i nazivima jedrenjaka, tako da one, sem likovne, predstavljaju i istorijsku vrijednost, pravi „arhiv pomoraca na srebrnim pločicama“.

U malom muzeju koji se nalazi uz samu crkvu izložene su slike peraških jedrenjaka iz 17. i 18. vijeka, darovi peraških pomoraca. Tu se nalazi i veliki broj arheoloških eksponata kao I predmeti umjetničkih zanata koji govore o nekadašnjem životu u Perastu. 

Jednu od znamenitosti ovog muzeja predstavlja i svilom izvezena slika oltara Gospe od Škrpjela, dvadesetogodišnji rad Peraštanke Hijacinte Kunić. Crkva Gospe od Škrpjela, po mjestu na kojem je podignuta i po umjetničkim djelima koje čuva, predstavlja jednu od najvećih atrakcija crnogorske obale.

Miloš Milošević je u „Spomenica u čast Tripa Kokolje 1661.– 1713.“ promišljajući o životu i radu ovog našeg baroknog genija zapisao: 

„Ima ličnosti u istoriji koji se pod pepelom decenija i stoljeća lagano gube, pa čak i potpuno iščezavaju iz sfere interesovanja novih generacija koje pristižu. Druge opet, kao da proticanjem vremena samo dobijaju na značaju i vrijednosti. Naš slikar Tripo Kokolja bez sumnje pripada ovoj drugoj kategoriji, kojoj vrijeme ide u prilog.“

Analitika